Van oudsher wordt een besloten vennootschap geregeerd door de regels die zijn vastgelegd in de statuten. Als gevolg van Angelsaksische invloeden en meer andersoortige en externe financiers (niet zijnde de reguliere banken) worden de afspraken tussen de aandeelhouders (vaak daaronder ook bestuurders) meer en meer vastgelegd in aandeelhoudersovereenkomsten.
De statuten worden primair beheerst door het vennootschapsrecht zoals vastgelegd in de wet. Een aandeelhoudersovereenkomst wordt primair beheerst door het contractenrecht. Aangezien wij in Nederland een grote mate van contractsvrijheid kennen, geeft dit gelijk al aan dat een aandeelhoudersovereenkomst een grotere mate van vrijheid geeft dan de statuten om bepaalde afspraken te maken.
In de afweging om iets op te nemen in de statuten of de aandeelhoudersovereenkomst is een groot deel van de keuzebepalende punten van afweging dan ook hier op terug te leiden. Denk hierbij aan de onderstaande punten.
- Een aandeelhoudersovereenkomst bindt slechts de partijen bij de overeenkomst, terwijl statuten zich ook tot anderen richten.
- Een aandeelhoudersovereenkomst kan slechts worden gewijzigd met instemming van alle betrokken partijen, terwijl statuten kunnen worden gewijzigd op basis van een besluit van de algemene vergadering en dat zou dus met bijvoorbeeld een twee/derde meerderheid kunnen.
- Statutaire regelingen gelden, anders dan een aandeelhoudersovereenkomst ook voor later toetredende aandeelhouders. Bij aandeelhoudersovereenkomsten kan dat ook, maar is dat niet per definitie het geval.
- De statuten van een vennootschap zijn openbaar, terwijl de inhoud van een aandeelhoudersovereenkomst aan derden meestal niet kenbaar is.
- Statutaire regelingen hebben een vennootschapsrechtelijk karakter en op onderdelen een sterker juridisch effect dan contractuele regelingen.
- Aan statutaire verplichtingen kunnen vennootschapsrechtelijke sancties worden gekoppeld voor het geval dat die verplichtingen niet worden nagekomen, zoals de opschorting van stem- en dividendrecht. Contractueel zijn deze sancties niet mogelijk, althans niet met vennootschapsrechtelijke werking.
- Een aandeelhoudersovereenkomst is vormvrij en kan dus zonder notaris worden vastgelegd.
- Op grond van de wet is op de statuten altijd Nederlands recht van toepassing, terwijl in een aandeelhoudersovereenkomst een rechtskeuze voor een ander (lees: buitenlands) recht mogelijk is.
- Voor de uitleg van contracten geldt de bedoeling van partijen (en wat zij over en weer van elkaar begrepen en mochten begrijpen) als uitgangspunt, terwijl bij de uitleg van de statuten in beginsel de taalkundige uitleg van de tekst leidend zal zijn.
- De wettelijke regeling laat ruimte open voor keuzes die zijn flexibel te houden of juist af te sluiten met een contractuele regeling.
Het zal duidelijk zijn, er zijn de nodige redenen om een aandeelhoudersovereenkomst te hebben. Let daarbij evenwel goed op dat waar mogelijk de regelingen niet teveel uit de pas gaan lopen. De discussie welke regeling voorgaat, is namelijk geen gemakkelijke, zelfs niet als er in de aandeelhoudersovereenkomst is opgenomen dat deze voor de statuten gaat.
Afspraken die zijn neergelegd in een aandeelhoudersovereenkomst werken op grond van de redelijkheid en billijkheid binnen de organisatie weliswaar door in de vennootschappelijke rechtsverhouding. Dat het belang van de aandeelhouders bij nakoming van de aandeelhoudersovereenkomst niet altijd parallel loopt met het vennootschappelijk belang, doet aan de gebondenheid aan een aandeelhoudersovereenkomst nog niet af. Dit neemt niet weg dat zich bijzondere omstandigheden kunnen voordoen die ertoe kunnen leiden dat de onverkorte nakoming van een aandeelhoudersovereenkomst op grond van die redelijkheid en billijkheid niet van een aandeelhouder kan worden verlangd. Dat zal zich kunnen voordoen als het belang van de vennootschap door onverkorte naleving van de aandeelhoudersovereenkomst, afgezet tegen het daarmee gediende aandeelhoudersbelang, in onaanvaardbare mate wordt geschaad. Of dat het geval is, zal afhangen van de specifieke omstandigheden van het geval. U voelt al aan, daar ligt het moeras van veel juridische procedure dus probeer daar weg van te blijven.
Bron: Actuele Artikelen
